معرفی عضله آپرتراپزیوس (Upper Trapezius)

محل قرارگیری	فیبرهای فوقانی عضله آپرتراپزیوس (Upper Trapezius) در ناحیه فوقانی پشت و گردن قرار دارند. این بخش از عضله از استخوان پس‌سری و لیگامان نوکال منشأ می‌گیرد و به بخش فوقانی ترقوه و آکرومیون متصل می‌شود.
سر ثابت	استخوان پس‌سری (Occipital bone) و لیگامان نوکال (Nuchal ligament). این ساختارها باعث ثبات گردن و امکان انجام حرکات کنترل‌شده سر می‌شوند.
سر متحرک	بخش خارجی ترقوه (Clavicle) و زائده آکرومیون (Acromion) از استخوان کتف.
خون‌رسانی	شریان عرضی گردنی (Transverse cervical artery) شاخه‌ای از شریان زیرترقوه‌ای (Subclavian artery) مسئول خون‌رسانی به فیبرهای فوقانی عضله است.
عصب‌رسانی	عصب حرکتی: عصب اکسسوری نخاعی (Cranial nerve XI) عصب حسی: ریشه‌های نخاعی C3 و C4
عملکرد اصلی	بالا بردن کتف (Shoulder Elevation)، چرخش صعودی کتف (Upward Rotation)، کشیدن سر به عقب، خم‌کردن گردن به یک طرف و چرخاندن سر به سمت مقابل.

مقدمه

اگر تا به حال گرفتگی یا درد پشت گردن و شانه‌ها را تجربه کرده‌اید، احتمالاً عضله Upper Trapezius (فیبرهای فوقانی تراپزیوس) نقش اصلی داشته است. این عضله یکی از مهم‌ترین عضلات سطحی گردن و شانه به شمار می‌آید و در حرکات ظریف و قدرتی نقش حیاتی ایفا می‌کند. در این مقاله ساختار، عملکرد، دلایل درد و بهترین تمرینات تقویتی و کششی آن را بررسی می‌کنیم.

آناتومی عضله Upper Trapezius

فیبرهای فوقانی تراپزیوس از استخوان پس‌سری (Occipital bone) و لیگامان نوکال (Nuchal ligament) شروع می‌شوند و در قسمت بالایی استخوان ترقوه (Clavicle) و زائده آکرومیون (Acromion) پایان می‌گیرند. این فیبرها به صورت مورب از بالا به پایین و از داخل به خارج حرکت می‌کنند و در نمای بدن، برجستگی مشخصی در شانه و گردن ایجاد می‌کنند.

عملکرد عضله Upper Trapezius

بالا بردن کتف (Elevation of scapula): زمانی که شانه‌ها را به سمت گوش بالا می‌برید.

چرخش صعودی کتف (Upward rotation): زمانی که دست‌ها را به بالا یا جلو می‌برید.

حرکات گردنی: هنگام انقباض یک‌طرفه، گردن به همان سمت خم می‌شود و سر به سمت مخالف می‌چرخد. در انقباض دوطرفه، گردن به عقب کشیده می‌شود.

کنزیولوژی عضله Upper Trapeziusاین عضله همراه با

این عضله همراه با levator scapulae و SCM حرکات سر و شانه را هماهنگ می‌کند. اتصال مستقیم آن به ترقوه و آکرومیون باعث می‌شود در هر تغییر موقعیت شانه فعال یا کشیده شود. در حرکات بالای سر (Overhead activities)، فعالیت الکترومایوگرافی (EMG) عضله افزایش پیدا می‌کند و کتف را پایدار نگه می‌دارد. به همین دلیل در ورزش‌هایی مثل والیبال، شنا و بدنسازی اهمیت ویژه‌ای دارد.

چرا Upper Trapezius آسیب‌پذیر است؟

با وجود قدرت بالا، این عضله خیلی زود دچار درد و گرفتگی می‌شود. مهم‌ترین دلایل:

• نشستن طولانی پشت کامپیوتر با شانه‌های افتاده
• استرس و تنش روانی که انقباض مداوم ایجاد می‌کند
• وضعیت غلط بدن هنگام خواب یا حمل بارهای سنگین
• ضعف سایر عضلات گردن یا کتف مانند serratus anterior یا lower trapezius

علائم شایع شامل درد تیرکشنده از گردن به شانه و بازو است. فشار روی نقاط ماشه‌ای (Trigger Points) معمولاً این درد را تشدید می‌کند.

تست‌های بالینی Upper Trapezius

Strength Test: بررسی قدرت بالا بردن کتف در برابر مقاومت

Palpation Test: لمس نقاط ماشه‌ای برای تشخیص درد ارجاعی

Scapular Dyskinesis Test: مشاهده حرکات غیرطبیعی کتف هنگام بالا بردن دست

تمرینات تقویتی و کششی Upper Trapezius

1. شراگ (Shrugs)

در حالت ایستاده شانه‌ها را به سمت گوش بالا ببرید و سپس پایین بیاورید. دمبل یا باند کشی شدت تمرین را بیشتر می‌کند.

2. بالا بردن کتف با باند مقاومتی در زاویه ۳۰ درجه

دست‌ها را کمی از بدن فاصله دهید، باند را در دست بگیرید و شانه‌ها را بالا بیاورید. این تمرین فیبرهای واقعی عضله را فعال می‌کند.

3. کشش عضله Upper Trapezius

سر را به سمت مخالف خم کنید و با دست مقابل به آرامی سر را پایین بیاورید. کشش را ۲۰ ثانیه نگه دارید و سه بار تکرار کنید.

نتیجه‌گیری

عضله Upper Trapezius یکی از کلیدی‌ترین عضلات حرکتی و پایداری‌دهنده گردن و شانه است. تقویت و کشش منظم آن می‌تواند دردهای گردنی را کاهش دهد، وضعیت بدنی را بهبود بخشد و عملکرد ورزشی را ارتقا دهد. برای آشنایی بیشتر با کل عضله تراپزیوس و سایر فیبرهای آن، مقاله کامل تراپزیوس را مطالعه کنید.

منابع

Moore, K. L., Dalley, A. F., & Agur, A. M. R. (2018). Clinically Oriented Anatomy (8th ed.). Philadelphia: Wolters Kluwer.

Netter, F. H. (2018). Atlas of Human Anatomy (7th ed.). Elsevier.

Kendall, F. P., McCreary, E. K., Provance, P. G., Rodgers, M. M., & Romani, W. A. (2005). Muscles: Testing and Function with Posture and Pain (5th ed.). Lippincott Williams & Wilkins.

Neumann, D. A. (2017). Kinesiology of the Musculoskeletal System: Foundations for Rehabilitation (3rd ed.). Elsevier.